Vraag trainen spelinzicht

Kort antwoord

Sporters met een goed spelinzicht zijn in staat de juiste keuzes te maken in diverse spelsituaties. Dit vereist verschillende vaardigheden waaronder goed kijkgedrag en patroonherkenning.

Naast middels sportgerelateerde spelvormen, kunnen sporters hun spelinzicht ontwikkelen door video-opnames te bestuderen. Hierdoor verbetert hun spelinzicht in een labsituatie, maar onderzoekers zijn er nog niet over uit of deze methode ook daadwerkelijk leidt tot verbeteringen tijdens wedstrijden. Hetzelfde geldt voor virtual reality (VR) training. Hiervan is echter wel bekend, dat het ook in wedstrijden leidt tot snellere beslissingen, zonder in te leveren op kwaliteit.

Occlusietraining kan potentieel waardevol zijn voor het verbeteren van spelinzicht door het optimaliseren van kijkgedrag. Echter, ook hiervan is onbekend of de training leidt tot een verbetering tijdens wedstrijdsituaties.

Uitgebreid antwoord

Voorwaarden spelinzicht

Sporters met een goed spelinzicht zijn in staat om de juiste beslissingen te nemen over welke acties ze moeten uitvoeren in diverse spelsituaties. Voor een goed beslissingsvermogen moet een sporter in staat zijn betekenisvolle contextuele informatie uit visuele prikkels te halen. Zoals de positie en bewegingen van teamgenoten, tegenstanders en de bal. Hiervoor zijn verschillende perceptueel-cognitieve vaardigheden belangrijk, zoals goed kijkgedrag, analytisch vermogen, patroonherkenning, probleemoplossend vermogen, leervermogen en geheugen^[1,2].

Sportspecifieke spelsituaties, zoals kleine partijvormen, zijn een goed middel om spelinzicht te verbeteren^[3]. Ook buiten sportspecifieke spelsituaties zijn er ook een aantal manieren, hoewel de wetenschappelijke onderbouwing van deze methoden niet altijd even groot is.

Verbeteren spelinzicht

Video

Het meest populaire alternatief om vaardigheden als besluitvorming, anticipatie en patroonherkenning, en daarmee het spelinzicht, in teamsporten te trainen, is het gebruik van videosimulaties. Hierbij kijken sporters video-opnames van hun eerdere prestaties en/of van wedstrijden gespeeld door professionals. Uit onderzoek blijkt dat sporters door middel van deze videosimulaties (al dan niet in combinatie met visualisatie van de actie) kunnen leren om relevante visuele aanwijzingen te herkennen en/of specifieke speelpatronen te identificeren. Ook kunnen ze deze opgedane kennis vervolgens toepassen om de meest geschikte actie te kiezen^[4-6].

Onderzoekers hebben aangetoond dat training in perceptueel-cognitieve vaardigheden heeft geleid tot verbeterde anticipatie en besluitvorming, die behouden bleven gedurende perioden van 7 dagen tot 5 maanden^[4]. Maar veel van de uitgevoerde studies onderzochten niet of verbeteringen in het laboratorium ook leidden tot verbeteringen in daadwerkelijke wedstrijdsituaties. Van de studies die dit wel deden zijn de resultaten tegenstrijdig: sommige studies lieten een verbetering zien tijdens wedstrijden, andere niet. De studies die wel lieten zien dat de wedstrijdprestaties verbeterden, onderzochten niet hoe lang deze verbeteringen volhielden^[4,7].

Voor het grootste leereffect van videotraining zijn de volgende zaken belangrijk:

• De videosessies worden uitgevoerd onder begeleiding van een expert, die met gerichte vragen de aandacht van de sporter richt op de juiste aspecten, zoals de positie van teamgenoten en tegenstanders^[2].

• De training wordt zo realistisch mogelijk gemaakt. Hierbij zijn de opbouw van oefeningen, de koppeling tussen waarneming en actie, en contextuele informatie van groot belang^[4].

• Om de context nog realistischer te maken, kunnen de video’s op levensgroot formaat worden afgespeeld en gefilmd worden vanuit het perspectief van de sporter.

Virtual reality

Een nog betere manier om de realiteit te benaderen en de perceptueel-cognitieve vaardigheden te verbeteren is middels VR^[8,9]. Mogelijk dat hierbij de overdracht van de geleerde vaardigheden naar een wedstrijdsituatie ook beter is. Dit komt naar voren uit onderzoek bij professionele basketballers^[5]. Gedurende een week namen de basketballers in dit onderzoek deel aan vier virtuele trainingsessies. Tijdens deze sessies keken ze naar 50 videofragmenten van verschillende spelsituaties. De ene groep bekeek de beelden via VR, een andere groep bekeek ze via een computerscherm. Na elke video werd hen de vraag gesteld: “Waar zou je je naartoe bewegen om je team te helpen scoren?” Vervolgens ontvingen ze direct feedback waarbij het optimale antwoord werd getoond.

Na deze trainingsperiode maakten de basketballers op het veld betere keuzes in hun loopbewegingen, in vergelijking met een controlegroep. Voor de groep die de videoclips op een computerscherm keek, gold dit alleen voor de spelsituaties die in de clips getoond waren. Voor de VR groep werden na de trainingsperiode ook betere beslissingen gemaakt in andere spelsituaties. Deze vooruitgang werd direct na de trainingsperiode gemeten. Hoe lang deze verbetering aanhield werd niet beoordeeld in dit specifieke onderzoek.

Ook moet worden opgemerkt dat de onderzoeksgroep relatief klein was. Andere studies naar het gebruik van VR om spelinzicht en beslissingsvermogen te verbeteren onderschrijven deze bevindingen niet altijd. Zo liet een andere studie bij jonge topbasketballers bij de jongens wel een verbetering zien ten opzichte van een controlegroep, maar was deze verbetering niet significant. De meiden verbeterden zich ook na de VR-training, maar minder dan de controlegroep die de training niet onderging^[10].

Hoewel het dus niet zeker is of sporters betere beslissingen maken door VR-training, wijst onderzoek wel in dezelfde richting wat betreft de snelheid van beslissingen. Sporters beslissen sneller na VR training. Dit kan in een wedstrijdsituatie zeker een voordeel bieden, want bij deze snellere beslissingen leveren ze niet in op de kwaliteit van het besluit^[8,9].

Naast het streven naar zo realistisch mogelijke ervaring, zijn voor een goede perceptueel-cognitieve VR training de volgende zaken van belang^[10]:

• Voldoende variatie in scenario’s (bijvoorbeeld hoeveelheid en soort beslissingen) om de betrokkenheid van spelers te behouden.

• Er moeten stimuli worden gecreëerd die specifiek zijn voor de groep die betrokken is bij het trainingsprogramma (bijvoorbeeld vrouwelijke atleten zouden beelden van vrouwelijke atleten moeten zien in de VR-omgeving).

• Als het doel is om een specifiek aspect van besluitvorming te trainen (bijvoorbeeld passing), dan moeten de VR scenario’s zo worden ontworpen dat een pass ook de meest voor de hand liggende optie is (en bijvoorbeeld niet een beweegactie).

Kijkgedrag

De juiste visuele informatie tot je nemen over de context waarin sporters zich bevinden, bijvoorbeeld de positie van teamgenoten en tegenstanders, is essentieel om te komen tot het maken van juiste beslissingen, en dus voor een goed spelinzicht. Hiervoor is met name het perifeer zicht belangrijk^[11]. Het perifeer zicht is dat deel van je gezichtsveld dat zich buiten het centrale gezichtsveld bevindt, dus aan de zijkanten. Daar waar je niet gericht naar kijkt.

Occlusietraining is een manier om het kijkgedrag te verbeteren. Bij een occlusie training wordt visuele informatie tijdelijk geblokkeerd, waardoor sporters leren efficiënter gebruik te maken van visuele informatie^[12]. Ze kunnen dus eigenlijk sneller iets registreren en daarop acteren. Het is bekend dat sporters middels occlusietraining het centrale zicht kunnen verbeteren, en daarmee bijvoorbeeld passing-technieken kunnen verbeteren^[13]. Maar er zijn maar weinig studies naar de training van perifeer zicht en het effect daarvan op besluitvormingsvermogen, en de kwaliteit van deze studies laat te wensen over.

Ryu en zijn collega’s ontdekten dat amateur basketballers hun besluitvormingsvermogen verbeterden na drie sessies waarin ze in totaal 144 video’s bekeken, waarbij perifere informatie vlak voordat een pass werd uitgevoerd onscherp werd gemaakt^[14]. Dit houdt in dat de speler met de bal duidelijk zichtbaar was, maar de overige spelers niet. Na deze trainingsperiode werden de basketballers gevraagd om aan te geven welke speler het beste aangespeeld kon worden in specifieke spelsituaties. De basketballers maakten na de training vaker de juiste beslissing dan ervoor, hoewel de snelheid van beslissen niet veranderde. Het positieve effect van de training was echter van korte duur. Na slechts twee weken presteerde de groep die perifeer wazige video’s had bekeken even goed als de groep die normale video’s had bekeken. Bovendien werd er niet getest of deze verbeteringen zich ook vertaalden naar betere beslissingen op het speelveld.

In een vergelijkbare studie, waar niet alleen het perifere zicht, maar de gehele video met tussenpozen zwart werd, bleek dat sporters snellere en betere beslissingen maakten en ook sneller op die beslissingen konden acteren^[15]. Maar er werd niet gekeken hoe lang deze verbeteringen aanhielden, en ook in deze studie werd niet gekeken of de verbeteringen in het lab ook daadwerkelijk leidden tot verbeteringen in het veld.

Hoewel occlusietraining dus mogelijk waardevol zou kunnen zijn voor het verbeteren van spelinzicht, is dit momenteel nog onvoldoende wetenschap onderbouwd. Andere methoden om het kijkgedrag en hiermee het spelinzicht te verbeteren, zijn bij Topsport Topics niet bekend.